Colofon Uitgegeven door: PDOK beheerorganisatie (Kadaster) en PDOK advies (Geonovum) Fons Sanders en Jan van Gelder 26 november 2020 Versie 1.0
Dit “Jaarplan PDOK 2021” is het negende jaarplan van PDOK dat door de PDOK Beheerorganisatie is voorbereid. Het PDOK adviesdeel, verwoord door Geonovum, maakt integraal onderdeel uit van dit jaarplan.
Publieke Dienstverlening Op de Kaart (PDOK) is onderdeel van het concept Nationale Geo Informatie Infrastructuur (NGII). Feitelijk vormt zij een serieus bestanddeel van de NGII-backbone. Samen met andere overheidspartijen levert PDOK betrouwbare, toegankelijke en efficiënt beschikbaar gestelde geo-informatie aan derden. Daarnaast is PDOK gespecialiseerd om geo-informatie te ontsluiten onder de Europese INSPIRE eisen.
Binnen de context van het PDOK dienstencentrum zitten de separate diensten:
Met deze componenten van PDOK, die onderdeel uitmaken van de standaard Kadaster infrastructuur, wordt handen en voeten gegeven aan het maatschappij breed ‘meervoudig’ ontsluiten van ‘eenmalig’ ingewonnen actuele open overheidsdata. PDOK doet er in dit licht dan ook alles aan om als een ‘solide en goed geolied’ geo-informatie portaal te functioneren.
PDOK, Hét Platform voor hoogwaardige data: om dit waar te maken hanteert PDOK een hoog service niveau. Data aanbieders en afnemers mogen ervan uitgaan dat de gestelde eisen aan het service niveau van de PDOK exploitatie duidelijk en transparant zijn. Dit service niveau en bijbehorende eisen zijn vastgelegd in de Producten en Diensten Catalogus en met onderliggende Dienst Niveau Overeenkomsten. Deze documenten zijn gepubliceerd op onze website PDOK.NL.
De verwachting is dat het gebruik in 2020 om en nabij de 28 miljard hits zal zijn en de verwachting is dat dit aantal verder zal gaan stijgen naar 35 miljard. Zonder de kwaliteit uit het oog te verliezen, zal de groei bij afnemers blijven stijgen en gaat PDOK dit technisch handen en voeten geven.
In 2020 zijn wij gestart met de migratie van PDOK naar een cloud omgeving (Microsoft Azure). In 2021 gaan wij verder met de cloud migratie en willen wij uiteindelijk een geheel nieuw infrastructuur platform voor de komende jaren bieden. Dit nieuwe platform zal meer gestandaardiseerd en flexibel zijn waardoor PDOK de grip op de infrastructuurkosten verhoogt. Dit programma is nodig om bij de wederom extreme groei dezelfde en hogere kwaliteit te kunnen bieden zonder de kosten teveel te laten stijgen. De cloud migratie betekent ook het migreren van alle datasets naar nieuwe endpoints en inrichting in de cloud.
Naast de Cloud migratie zijn wij ook in 2020 gestart met het programma Generiek, Gestandaardiseerd en Geautomatiseerd (3G) werken. Het zijn de eerste stappen naar een selfservice portaal en versnelling in realisatie van updates/nieuwe datasets. Dit programma zetten wij voort in 2021.
Dit programma is nodig om toekomstige groei aan te kunnen zonder dat de kwaliteit omlaag gaat en de kosten omhoog. Met het verder inzetten op het geautomatiseerd ontsluiten van services op een generieke en gestandaardiseerde wijze kan PDOK eenduidige services bieden aan gebruikers. Door handmatige processen te automatiseren en generiek te maken, zal de kans op fouten nihil zijn wat ten goede komt aan de kwaliteit van de services en metadata (i.h.k.v. bijvoorbeeld INSPIRE rapportages aan de EU). Verder automatiseren betekent ook dat nieuwe wensen (of wijzigingen in standaarden) snel en met lagere kosten door te voeren zijn. Hiermee heeft de data-aanbieder zelf meer controle op eigen services en diensten. De werkzaamheden zullen uiteindelijk leiden tot een 3G platform met generieke componenten en aanleveringen waardoor data (conform helder beschreven afspraken) geautomatiseerd wordt verwerkt tot gestandaardiseerde services. De services voldoen aan OGC en INSPIRE standaarden en eventuele nieuwe wensen of wijzigingen in standaarden zijn snel en met lage kosten door te voeren. In 2021 wil PDOK zich focussen op een eerste interne versie van een selfservice portaal van waaruit PDOK medewerkers (op basis van minimale input van dataaanbieders) snel een eerste resultaat (webservices en metadata) kunnen teruggeven aan dataaanbieders. Hiermee wil PDOK de doorlooptijd van het ontsluiten van een nieuwe dataset verkorten maar ook een snellere feedback-loop creëren op de producten. Verder wil PDOK het valideren van aangeboden datasets toegankelijker maken voor data-aanbieders. Het update en verwerkingsproces zal inzichtelijker worden gemaakt. Dit biedt PDOK de mogelijkheid om dataverwerking te optimaliseren en het beheer te verlagen.
Voor 2021 verwachten wij opnieuw een groei in het aantal nieuwe datasets. De verwachting is een groei van 10% ten opzichte van 2020. Bestaande data aanbieders hebben al aangegeven nieuwe datasets te willen ontsluiten bij PDOK. Daarnaast verwachten wij nieuwe data aanbieders te verwelkomen. Voor INSPIRE zal nog de nodige inspanning gedaan moeten worden en deze stroom zal ook zorgen voor uitbreiding op het aantal datasets. Naast uitbreiding van het aantal datasets zal er ook een uitbreiding plaatsvinden op het aantal services waarmee datasets worden ontsloten.
In 2021 rondt PDOK veel opdrachten af rondom het harmoniseren van de ANNEX 3 datasets voor INSPIRE. De realisatie van deze opdrachten zal meer standaard en generiek gebeuren door de nieuwe inrichting (3G). Gevolg hiervan is dat we ook borgen dat we een constante kwaliteit van onze webservices en de bijbehorende metadata kunnen garanderen. Mede omdat we de INSPIRE validatie van webservices en de bijbehorende metadata in de vorm van geautomatiseerde API-aanroep van de Europese ETF validatie verder gaan doorvoeren, waardoor continu monitoren en controleren van de INSPIRE compliancy eisen t.a.v. onze webservices en bijbehorende metadata mogelijk wordt.
Verder voorzien we dat er vanuit INSPIRE naast de bekende standaarden zoals we die nu kennen ook verdere ontwikkelingen zullen zijn zoals bv OGC API en Geo Dcat (metadata). We volgen deze ontwikkelingen en zullen borgen dat we deze tijdig kunnen vertalen naar een PDOK inrichting waardoor we ook op langere termijn de compliancy eisen vanuit INSPIRE kunnen borgen.
Volgend jaar gaan wij een onderzoek doen naar de functie van het Nationaal Geo Register. Dit onderzoek zal breed uitgevoerd worden met een brede betrokkenheid van diverse stakeholders. Geonovum, Ministerie van BZK, data aanbieders en afnemers worden dan betrokken. Het onderzoek moet vaststellen of NGR nog toekomstvast is of dat er drastische veranderingen op NGR moeten komen om te kunnen blijven voldoen aan de wensen en eisen van gebruikers en wetgeving.
Daarnaast zullen er ook verbeteringen in het NGR doorgevoerd worden op de korte termijn (2021). We verwachten bijvoorbeeld dat de doorzoekbaarheid van NGR met de overgang naar versie 4.0 aanzienlijk verbeterd zal worden. Ook zullen we verbeteringen doorvoeren t.a.v. de weergave na zoeken via bv Google waarbij je ‘landt’ op een specifieke dataset pagina.
PDOK stelt vast dat er meer en meer vanuit maatschappelijke vraagstukken behoefte is aan gerichte geo-informatie om enerzijds beleid te kunnen maken en anderzijds om besluiten te nemen. Deze behoefte stuurt een betere vindbaarheid aan van geo-informatie en vraagt om gecombineerde geo-informatie gericht op een bepaald thema. Nieuwe technologieën maken het mogelijk om hier invulling aan te geven en PDOK vervult hierin een belangrijke rol om te voldoen aan de vraag vanuit de maatschappij.
Opdracht PDOK Verkenningen Innovatie & Standaardisatie Infrastructuur (PDOK Visi)
In dit hoofdstuk beschrijven wij onze ondersteuning aan de voorziening Publieke Dienstverlening Op de Kaart (PDOK) in 2021.
Nadat PDOK zes jaar beheerd is vanuit een partnermodel, was 2020 het eerste jaar waarin PDOK vanuit de nieuwe governancestructuur is aangestuurd. Het Kadaster heeft tot taak om de voorziening te beheren en het ministerie van BZK fungeert als beleidsverantwoordelijk eigenaar. Vanuit Geonovum heeft een klein team onder de noemer PDOK Advies zich al die jaren gericht op drie kerntaken:
Deze drie kerntaken zijn sinds de projectfase van PDOK uitgevoerd door Geonovum. Gedurende deze periode is het governancemodel van PDOK gewijzigd, heeft PDOK Beheer veel kennis en ervaring opgebouwd rond de huidige standaarden, is de programmafase van INSPIRE beëindigd en is het beheer van het NGR anders gestructureerd.
Ook de wereld buiten PDOK heeft niet stilgestaan. Zo hebben we de opkomst van de grote (data)platformen gezien, zijn er door technologische ontwikkelingen alternatieven voor centrale distributie gekomen, neemt datagedreven en gebiedsgericht werken een enorme vlucht, wordt er nadrukkelijker aan een Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) gebouwd, groeit de behoefte aan digital twins en schuift de geo-wereld qua standaarden steeds meer op richting de generiekere standaarden van het wereldwijde web.
Dit alles maakt dat de uitdagingen voor PDOK niet alleen liggen in het gestaag voortbouwen op de eerder ingeslagen wegen, maar ook op het formuleren van een adaptieve strategie om maatschappelijke meerwaarde te blijven bieden in een snel veranderende omgeving. Het Ministerie van BZK vraagt Geonovum om PDOK te ondersteunen in deze nieuwe uitdagingen. Om de nieuwe context te benadrukken, doet Geonovum dit niet langer onder de noemer PDOK Advies maar onder de noemer PDOK Visi: Verkenningen Innovatie & Standaardisatie Infrastructuur.
Doel van de ondersteuning door het PDOK Visi-team is om de PDOK stakeholders (inclusief het Ministerie van BZK als eigenaar en het Kadaster als beheerder van de voorziening) te voorzien van alle relevante inzichten, die nodig zijn om PDOK te laten fungeren als waardevolle bouwsteen van zowel de nationale geo-informatie infrastructuur (NGII) als de generieke digitale infrastructuur (GDI"). PDOK maakt hiertoe de betrouwbare geo-informatie van de overheid FAIR: Findable (vindbaar), Accessible (toegankelijk), Interoperable (uitwisselbaar) en Reusable (herbruikbaar).
PDOK Visi werkt aan de volgende resultaten:
In generieke zin worden de volgende activiteiten uitgevoerd:
Accenten voor 2021 Het eerste accent voor 2021 is het formuleren van een adaptieve strategie PDOK 2025. Deze strategie wordt met het PDOK DAO" ontwikkeld en moet richting geven aan PDOK in de komende jaren. De snel veranderende omgeving, continue technologische ontwikkelingen en de nieuwste inzichten over publiek-private samenwerking vormen hierbij belangrijke input.
Het tweede accent voor 2021 is het ontwikkelen van een implementatiestrategie voor een nieuwe generatie standaarden, die nadrukkelijk gericht zijn het verbeteren van de toegankelijkheid van geodata. Deze nieuwe generatie OGC standaarden komt in de vorm van een reeks OGC API – standaarden, waarbij Features (de API-variant van de bekende WFS) qua ontwikkeling nu het verst is. In de implementatiestrategie wordt ook nadrukkelijk de verbinding gezocht met de Nederlandse API strategie en de Spatial Data on the Web Best Practices van OGC en W3C. Tevens wordt de mate waarin INSPIRE deze nieuwe standaarden omarmt, meegenomen in de strategie.
Het derde accent voor 2021 is het verbeteren van de vindbaarheid en van de mogelijkheden om bruikbaarheid van data te beoordelen. Traditioneel gebeurt dit via metadata in catalogi, maar aangezien zoeken vaker op het web plaatsvindt via zoekmachines, worden nieuwe vormen van metadatapublicatie belangrijker. Hierbij kan gedacht worden aan het verlinken van metadata, maar ook aan publicatie via de nieuwe OGC API – Records standaard en aan de beweging dat data in toenemende mate op objectniveau (in plaats van op datasetniveau) toegankelijk gemaakt en bevraagd wordt. PDOK Visi verkent mogelijkheden hoe PDOK hier beter op in kan spelen.
Qua vorm zal PDOK Visi vaker kiezen voor het organiseren van testbed-achtige experimenten. Dit levert niet alleen veel praktijkervaring op, maar biedt tegelijk ook de kans om samen te werken met private partijen en te leren van hun innovaties.
De beheerorganisatie PDOK zorgt voor de reguliere externe communicatie van PDOK. Op verzoek leveren we daar vanuit het PDOK Visi-team een bijdrage aan. Daarnaast communiceren we vanuit onze onafhankelijke kennis- en adviesrol over de (mogelijke) doorontwikkeling van PDOK en de NGII richting het brede publiek, met name in de vorm van aankondigen en terugkoppeling van bijeenkomsten en de publicatie van artikelen en blogs over relevante ontwikkelingen. Specifiek voor communityvorming zijn we ook actief op het Geoforum.
PDOK is van oorsprong een samenwerkingsverband, maar ook in de nieuwe structuur zal samenwerking een sleutelwoord blijven én blijken; de meeste samenwerking van het PDOK Visi-team zal dan ook plaatsvinden met de eigenaar, beheerder en overige stakeholders van PDOK. Verder werken we samen met:
Vanuit onze kennis- en adviesrol nemen we deel aan verschillende overleggen, zoals het PDOK DAO, de PDOK Klankbordgroep en het PDOK INSPIRE-overleg. Overleg met de opdrachtgever vindt plaats op verzoek van de opdrachtgever, wanneer de schriftelijke kwartaalrapportages daartoe aanleiding geven.
Het beheer en exploitatie van de voorziening PDOK inclusief NGR vallen niet onder deze opdracht; deze taken zijn belegd bij het Kadaster. Ook reguliere communicatie daarover valt niet onder het takenpakket van Geonovum. Geonovum kan vanuit haar kennis- en adviesrol op verzoek adviezen, voorstellen en andere documenten voorbereiden en opstellen, maar speelt geen rol in eventuele besluitvorming over dergelijke stukken.
Voor de uitvoering van deze opdracht stelt Geonovum een team samen bestaande uit strategisch en tactisch adviseurs. Indien nodig wordt het team (tijdelijk) uitgebreid met bij voorkeur medewerkers van de PDOK stakeholders, geselecteerd door Geonovum, andere medewerkers van Geonovum of uit de markt. Onderling verdelen zij de werkzaamheden.