Colofon Uitgegeven door: PDOK beheerorganisatie (Kadaster) en PDOK advies (Geonovum) Fons Sanders en Jan van Gelder 22-11-2022 Versie 1.0
Dit “Jaarplan PDOK 2023” is het tiende jaarplan van PDOK dat door de PDOK Beheerorganisatie is voorbereid. PDOK bestaat in 2023 10 jaar en is voortdurend met haar tijd meegegaan. Jaarlijks waren er groei, nieuwe data-aanbieders en nieuwe relevante datasets. Ook gebruikers van geodata van de overheid vonden PDOK en gingen deze overheidsdata massaal gebruiken. Het aantal hits per jaar groeide stevig. Natuurlijk waren er ook zorgpunten en hobbels te nemen. Hoe zorgen wij ervoor dat de performance en beschikbaarheid van de producten en diensten hoog blijft zonder de kosten te laten stijgen, is er zo één. Het massaal (her)gebruiken van de overheidsgeodata stimuleert de economie en draagt bij aan waarde voor de maatschappij en dat is een mooi resultaat. Het PDOK-adviesdeel, verwoord door Geonovum, maakt integraal onderdeel uit van dit jaarplan.
Publieke Dienstverlening Op de Kaart (PDOK) is onderdeel van het concept Nationale Geo Informatie Infrastructuur (NGII). Feitelijk vormt zij een serieus bestanddeel van de NGII-backbone. Samen met andere overheidspartijen levert PDOK vindbare, betrouwbare, toegankelijke en efficiënt beschikbaar gestelde geo-informatie aan derden. Daarnaast is PDOK gespecialiseerd om geo-informatie te ontsluiten onder de Europese eisen voor INSPIRE datasets en High Value datasets.
Binnen de context van het PDOK-dienstencentrum zitten onderstaande separate diensten:
Met deze componenten van PDOK, die onderdeel uitmaken van de standaard Kadaster infrastructuur, wordt handen en voeten gegeven aan het maatschappijbreed ‘meervoudig’ ontsluiten van ‘eenmalig’ ingewonnen actuele open overheidsdata. PDOK doet er in dit licht dan ook alles aan om als een ‘solide en goed geolied’ geo-informatie portaal te functioneren.
In het voorjaar en in het najaar organiseert PDOK kennissessies voor de doelgroep gebruikers, met name de data-afnemers. Door kennissessies aan te bieden krijgen wij meer contact met onze gebruikers en zijn wij in staat om de afname van data te beïnvloeden. In 2023 zal de focus liggen op de nieuwe OGC API’s en wat dit betekent voor de gebruiker. Verder zullen wij ook veel bekendheid geven aan de nieuwe Locatieserver.
In 2023 zijn er twee congressen/beurzen waar PDOK met een eigen stand zal gaan staan. De GeoBuzz (geosector) en de Infra Relatiedagen (bouwsector). PDOK zal daar haar dataportaal met rijke open geodata van de overheid promoten. Wij verwachten met name in de bouwsector veel groeipotentieel qua afname van geodata. Deze sector is onvoldoende bekend met opendata van de overheid en de rol die PDOK speelt bij het vindbaar maken en beschikbaar stellen van open geodata. Daarnaast zijn dit soort events belangrijk voor de naamsbekendheid en het opbouwen van relaties.
In 2013 werd PDOK operationeel. Een van de activiteiten die PDOK daarom zal gaan doen in het jubileumjaar is het organiseren van een congres. De doelgroep van het congres zijn de gebruikers van de geodata. Het congres staat in het teken van de data-afnemers. PDOK gaat tijdens het congres niet de focus op zichzelf leggen maar op de gehele keten, dus van data-aanbieders tot gebruikers van toepassingen. Tijdens dit congres krijgen data-aanbieders ruimte om zich te presenteren als organisatie en wat zij aan geodata te bieden hebben. Ontwikkelaars van toepassingen krijgen eveneens ruimte en kunnen met mooie voorbeelden laten zien wat zij hebben ontwikkeld voor een bepaald doel. PDOK heeft in grote mate bestaansrecht juist door het feit dat er data-aanbieders en – afnemers zijn, en dat gaan wij vieren ook op dit congres.
PDOK zal veel bekendheid gaan geven aan de nieuwe OGC API’s. Door middel van een gerichte informatiecampagne gaan wij de nieuwe producten naamsbekendheid geven. De informatiecampagne zal bestaan uit artikelen en social media publicaties. Samen met de data-aanbieders willen wij daar vorm en inhoud aan geven.
PDOK, hét Platform voor hoogwaardige geodata: om dit waar te maken hanteert PDOK een hoog serviceniveau. Data-aanbieders en -afnemers mogen ervan uitgaan dat de gestelde eisen aan het PDOK-serviceniveau duidelijk en transparant zijn. Dit serviceniveau en bijbehorende eisen zijn vastgelegd in de Producten en Diensten Catalogus (PDC) en met onderliggende Dienst Niveau Overeenkomsten (DNO). Deze documenten zijn gepubliceerd op onze website PDOK.nl. De verwachting is dat het gebruik in 2022 om en nabij de 32 miljard hits zal zijn en de verwachting is dat dit aantal verder zal gaan stijgen naar 40 miljard in 2023. Zonder de kwaliteit uit het oog te verliezen, zal de groei bij gebruikers blijven stijgen en gaat PDOK dit technisch handen en voeten geven.
In 2020 zijn wij gestart met de migratie van PDOK naar een cloud-omgeving (Microsoft Azure) en deze migratie is afgerond in 2022. PDOK draait vanaf 2023 volledig op het cloud platform van MS Azure. Dit nieuwe platform is meer gestandaardiseerd en flexibel waardoor PDOK de grip op de infrastructuurkosten verhoogt. De oude PLP omgeving zal in de eerste helft van 2023 volledig worden gesaneerd.
Naast de cloud-migratie zijn wij ook in 2020 gestart met het programma Generiek, Gestandaardiseerd en Geautomatiseerd (3G) werken. Het zijn de eerste stappen naar een selfservice portaal en versnelling in realisatie van updates/nieuwe datasets. Dit programma zetten wij voort in 2023. Het is nodig om toekomstige groei aan te kunnen zonder dat de kwaliteit omlaag gaat en de kosten omhoog. Met het verder inzetten op het geautomatiseerd ontsluiten van services op een generieke en gestandaardiseerde wijze kan PDOK eenduidige services bieden aan gebruikers. Door handmatige processen generiek te maken en daarmee te automatiseren, zal de kans op fouten lager zijn wat ten goede komt aan de kwaliteit van de services en metadata (i.h.k.v. bijvoorbeeld INSPIRE rapportages aan de EU). Verder automatiseren betekent ook dat nieuwe wensen (of wijzigingen in standaarden) snel en met lagere kosten door te voeren zijn. Hiermee heeft de data-aanbieder zelf meer controle op eigen services en diensten. De werkzaamheden zullen uiteindelijk leiden tot een 3G platform met generieke componenten en aanleveringen waardoor data (conform helder beschreven afspraken) geautomatiseerd wordt verwerkt tot gestandaardiseerde services. De services voldoen aan OGC-, W3C- en INSPIRE-standaarden, en eventueel nieuwe wensen of wijzigingen in standaarden zijn snel en met lage kosten door te voeren.
Voor 2023 ligt vanuit het programma 3G de focus op:
Zoals beschreven bij platform ontwikkelingen zal in 2023 gewerkt worden aan het inrichten van verwerkingsstraten van OGC API’s. We zullen ons dan met name richten op de volgende OGC API’s en datasets:
Waar downloads al enige tijd beschikbaar zijn, gaat PDOK zich in 2023 richten op het beschikbaar stellen van 3D data via een 3D Viewer en een API.
Voor 2023 verwachten wij opnieuw een groei in het aantal nieuwe datasets. De verwachting is een groei van 10% ten opzichte van 2022. Bestaande data-aanbieders hebben al aangegeven nieuwe datasets te willen ontsluiten bij PDOK. Daarnaast verwachten wij nieuwe data-aanbieders te verwelkomen. Naast uitbreiding van het aantal datasets zal er ook een uitbreiding plaatsvinden op het aantal services waarmee datasets worden ontsloten. Verder zien wij kansen met de nieuwe categorie “high value dataset”. PDOK heeft zich voorbereid op deze nieuwe categorie datasets en wil in staat zijn om conform eisen deze te voorzien van services, deze te publiceren en de data te verstrekken. Op dit moment ontbreekt het nog aan duidelijke eisen die men stelt aan de dataset, metadata en services.
In 2022 heeft PDOK alle INSPIRE services naar de cloud gemigreerd met als positief effect dat de INSPIRE implementatie nog beter voldoet aan de compliancy vereisten rondom de services en de metadata van de services voor INSPIRE. Door het verder doorontwikkelen van de INSPIRE dashboards en het inbedden in het dagelijks beheer hebben we beter zicht op de totale implementatie van INSPIRE en is kwaliteitsbewaking een continue proces geworden.
We zien dat de INSPIRE implementatie vraagt om een nauw samenspel en afstemming tussen de data aanbieder en PDOK. We zullen daarom in 2023 kijken waarmee we de data aanbieder kunnen helpen met het bewaken van de compliancy van de totale implementatie van de dataset. Doordat iedere data aanbieder zijn eigen contactpersoon heeft, kan er snel geschakeld worden met PDOK. Bij de controle op de conformiteit van de metadata van de dataset kan een dashboard/rapportage van bijvoorbeeld de output helpen.
Als PDOK zien we verschillende ontwikkelingen rondom de OGC API varianten die ook de INSPIRE implementaties raken. De verwachting is dat op termijn de data-aanbieders met INSPIRE plichtige datasets verplicht zullen worden om ook hun datasets te gaan aanbieden in de OGC API varianten voor view- en downloadservices. De specificaties en validator van de OGC API feature is bekend en gepubliceerd. PDOK zal zich hier in 2023 verder op voorbereiden en in de 3G ontwikkelstraten borgen dat ook aan de INSPIRE specificaties voldaan wordt voor deze standaard.
Verder zien we dat er voor veel INSPIRE thema’s een verplichting komt voor het ontsluiten van High value datasets. De verwachting is dat de implementatie hiervan in 2023 zal starten. De voorwaarden waaraan deze high value dataset moeten voldoen, worden steeds duidelijker. PDOK zal de data aanbieders helpen bij de ontsluiting van deze datasets en zal borgen dat de implementatieregels t.a.v. ontsluiting en metadata goed gehanteerd worden. De kwaliteitscontroles die we hierop uit moeten voeren, zullen in 2023 uitgedacht en geïmplementeerd worden.
Als PDOK willen we aansluiten op (internationale) ontwikkelingen rondom metadata-catalogi en de vereisten die INSPIRE stelt aan de metadata vastlegging en validatie. Het open source product is doorontwikkeld en er zijn diverse verbeteringen aangebracht in de Saas oplossing van NGR. In de eerste helft van 2023 zal er een grote release plaatsvinden waarmee de verbeteringen ook in NGR beschikbaar komen. Het zoeken in NGR zal naar verwachting daarmee aanzienlijk verbeteren.
Verder zien we ook een ontwikkeling vanuit de OGC standaarden met de komst van de OGC API Records. De ontwikkelingen hiervan worden gevolgd en als de standaard definitief is vastgesteld zal PDOK de implementatie bij NGR doorvoeren.
Ook zijn er ontwikkelingen t.a.v. de metadata standaard. Momenteel worden in PDOK de ISO standaarden 19119 en 19115 ondersteund. Naast ISO is er ook een DCAT-AP standaard beschikbaar. Op dit moment is de Nederlandse DCAT-AP standaard nog niet vastgesteld. De hoop is dat in 2023 deze standaard voor Nederland vastgesteld gaat worden. PDOK volgt deze ontwikkelingen en zal samen met PDOK Advies beleid maken t.a.v. de DCAT-AP implementatie in het NGR.
PDOK stelt vast dat er meer en meer vanuit maatschappelijke vraagstukken behoefte is aan gerichte geo-informatie om enerzijds beleid te kunnen maken en anderzijds om besluiten te nemen. Deze behoefte stuurt een betere vindbaarheid aan van geo-informatie en vraagt om gecombineerde geo-informatie gericht op een bepaald thema. Nieuwe technologieën maken het mogelijk om hier invulling aan te geven. PDOK vervult hierin een belangrijke rol om te voldoen aan de vraag vanuit de maatschappij. Op de volgende aspecten geeft PDOK richting aan maatschappelijke ontwikkelingen:
Het PDOK Visi-team voorziet de PDOK stakeholders, het Ministerie van BZK als eigenaar en het Kadaster als beheerder van de voorziening alle relevante inzichten, die nodig zijn om PDOK te laten fungeren als waardevolle bouwsteen van zowel de nationale geo-informatie infrastructuur (NGII) als de generieke digitale infrastructuur (GDI). Het PDOK Visi-team fungeert als strategisch adviseur voor het Ministerie van BZK en als tactisch adviseur voor het Kadaster.
In 2023 staat het beleidsmatig en wettelijk verankeren van PDOK in de GDI/NGII en het stimuleren van gebruik centraal. PDOK Visi werkt hiertoe aan de volgende resultaten:
In generieke zin worden de volgende activiteiten uitgevoerd:
Om geodata van dataproviders van de Nederlandse overheid toegankelijker te maken, heeft Geonovum eind 2022 een open aanbesteding gestart om te stimuleren dat tools voor het serveren van OGC-API Feature services worden aangepast op de geldende standaarden. De OGC-API-Feature standaard is vooral bedoeld om download services van geodata toegankelijker te maken buiten het geodomein.
Sinds oktober 2019 heeft OGC de standaard OGC-API-Feature, voor het downloaden van geometrische features gepubliceerd. De standaard is in november 2020 uitgebreid met een 2e deel over het gebruik van meerdere coördinaat referentie systemen.
Geonovum wil bevorderen dat deze download services zowel aan de nieuwste OGC eisen, de eisen zoals die vanuit het Nederlandse Kennisplatform API’s gesteld worden als de eisen die voor INSPIRE gelden kunnen voldoen. Helaas zijn de tools om deze download services in de lucht te brengen nu nog niet zo ver, maar hopelijk na deze aanbesteding (Q2-2023) wel.
In 2023 zal Geonovum de resultaten van deze open aanbesteding delen met PDOK. Daarbij zal gekeken worden in hoeverre dit kan helpen in een doorontwikkeling bij PDOK. Dit sluit aan bij de ontwikkelwens van PDOK zoals geschetst in paragraaf 4.3.
Om het gebruik van de OGC API’s te promoten zal het PDOK Visi team het neerzetten van een aantal van die services ondersteunen. Als eerste willen wij een werkende OGC API Features en OGC API Records in de lucht brengen. Bij voorkeur in de Kadaster omgeving. Een andere optie is te kiezen voor het organiseren van testbed-achtige experimenten. Dit levert niet alleen veel praktijkervaring op, maar biedt tegelijk ook de kans om samen te werken met private partijen en te leren van hun innovaties. Daarnaast zal het PDOK Visi-team ook in samenwerking met het basisprogramma Standaardisatie NGII kennis over deze nieuwe internationale standaarden inbrengen.
PDOK kan een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van Federatieve Datastelsels. Het delen van data vanuit verschillende ketens en sectoren vergt organiseren van vertrouwen en het concept in de praktijk te laten werken. PDOK heeft de positie en de techniek om dit concept uit te werken en te implementeren, al betekent het wel een doorontwikkeling: nu is PDOK immers nog primair een centraal platform. Hiervoor wordt een verkenning uitgevoerd en als POC geïmplementeerd. Als eerste voorbeeld zou het realiseren van een verrijkte informatieservice over windturbine en/of laadpalen geïnitieerd kunnen worden, waarmee je aantoont hoe je informatieproducten kunt samenstellen uit verschillende decentrale bronnen. Hiermee faciliteren we ook VIVET waarbij de overheden samenwerken om de informatievoorziening rond energietransitie vraagstukken te verbeteren.
PDOK levert een 3D service die direct door Cesium geconsumeerd kan worden. Welke standaarden horen daarbij. Wat moet je doen als je ook richting game-engines zoals Unity en Unreal wil serveren. In 2023 willen we hier meer kennis over vergaren, en eventueel een onderzoek naar doen, waarbij we behalve schrijven ook een demo omgeving willen hebben. We zien de toepassing van 3D standaarden op verschillende terreinen, zoals rond de 3D basisvoorziening in het kader van het WaU-traject, in het kader van digital twin architecturen en rond DisGeo.
De beheerorganisatie PDOK zorgt voor de reguliere externe communicatie van PDOK. Op verzoek leveren we daar vanuit het PDOK Visi-team een bijdrage aan. Daarnaast communiceren we vanuit onze onafhankelijke kennis- en adviesrol over de (mogelijke) doorontwikkeling van PDOK en de NGII richting het brede publiek, met name in de vorm van aankondiging en terugkoppeling van bijeenkomsten en de publicatie van artikelen en blogs over relevante ontwikkelingen. Specifiek voor community-vorming zijn we ook actief op het Geoforum.
In 2023 bestaat PDOK 10 jaar. PDOK Visi gaat een inhoudelijk bijdrage leveren aan het programma. Wij maken in 2023 een schets van PDOK zoals dat er op het volgende lustrum in 2033 uitziet.
PDOK is van oorsprong een samenwerkingsverband, en ook in 2023 zal samenwerking een sleutelwoord blijven én blijken; de meeste samenwerking van het PDOK Visi-team zal dan ook plaatsvinden met de eigenaar, beheerder en overige stakeholders van PDOK. Verder werken we samen met:
Vanuit PDOK Visi werken wij samen met het NOVEX traject, waarbij NGR data als informatieproduct ontsloten wordt
Vanuit onze kennis- en adviesrol nemen we deel aan verschillende overleggen, zoals het PDOK DAO, de PDOK Klankbordgroep en het PDOK INSPIRE-overleg. Overleg met de opdrachtgever vindt plaats op verzoek van de opdrachtgever, wanneer de schriftelijke kwartaalrapportages daartoe aanleiding geven.
Het beheer en exploitatie van de voorziening PDOK inclusief NGR vallen niet onder deze opdracht; deze taken zijn belegd bij het Kadaster. Ook reguliere communicatie daarover valt niet onder het takenpakket van Geonovum. Geonovum kan vanuit haar kennis- en adviesrol op verzoek adviezen, voorstellen en andere documenten voorbereiden en opstellen, maar speelt geen rol in eventuele besluitvorming over dergelijke stukken.